Co robi moje dziecko w Internecie?
Dzień Bezpiecznego Internetu 2020
Internet jest ogólnodostępny w dzisiejszych czasach, korzystają z niego zarówno małe dzieci, jak i dorośli. Wykorzystujemy go również do bardzo różnych celów – jedni rozrywkowych, inni, by kontaktować się ze znajomymi albo w celach szkolnych (naukowych), itd. I tu pojawia się szereg niebezpieczeństw, które czyhają na każdego użytkownika sieci, każdego z nas. Duży obowiązek w zakresie edukowania spoczywa na nas jako pedagogach, ale przede wszystkich osobami kontrolującymi poczynania dziecka w Internecie są jego rodzice, którzy powinni stawiać granice i mądrze tłumaczyć tajniki korzystania z nowoczesnych technologii. W Internecie jest dostępnych sporo ciekawych publikacji, do których linki można będzie znaleźć w końcowej części tekstu.
Zakup sprzętu
Ważnym aspektem, którym powinny kierować się osoby kupujące sprzęt jest bezpieczeństwo dziecka w Internecie. Należy zwrócić uwagę, jakie treści dziecko publikuje w sieci, żeby potrafiło skutecznie strzec swojej prywatności. Można zapytać syna albo córki, czy powiesiłoby te same treści w miejscu publicznym np. na tablicy ogłoszeń. Warto pomóc dziecku skonfigurować ustawienia prywatności, a także przestrzec przed udostępnianiem haseł.
Dziecko powinno też wiedzieć, że nie wszyscy w Internecie podają się za osoby prawdziwe. Jest to bardzo trudno zweryfikować, dlatego warto być ostrożnym. Jeśli coś je zaniepokoi, powinno wiedzieć, że może to zgłosić osobie dorosłej. Kolejnym groźnym zjawiskiem jest cyberprzemoc. Najłatwiej ją dostrzec rozmawiając ze swoim dzieckiem o jego znajomych, relacjach między nimi, sympatiach i antypatiach. W przypadku je wystąpienia należy zareagować natychmiast na przemoc w sieci doświadczaną przez dziecko. Można podjąć współpracę ze szkołą, policją, rodzicami sprawców i świadków. Dobrze też razem z dzieckiem zabezpieczyć dowody przemocy w sieci.
Nadmierne korzystanie z Internetu
Badania mówią, że w grupie wiekowej 15 – 19 lat Internet jest najważniejszym medium. Jeden z największych polskich ekspertów od uzależnień, wyróżnił szereg objawów „siecioholizmu” (Woronowicz 2009).
Są to: spędzanie przy komputerze coraz większej ilości czasu kosztem innych zainteresowań; zaniedbywanie obowiązków rodzinnych i szkolnych z powodu aktywności w Internecie; pojawianie się konfliktów rodzinnych związanych z Internetem; kłamstwa dotyczące czasu spędzanego w Internecie, a także podejmowanie nieudanych prób jego ograniczenia, czy reagowanie rozdrażnieniem lub nawet agresją, gdy korzystanie z komputera jest utrudnione lub niemożliwe.
Jakie działania można podjąć? Najważniejsze jest nazwanie problemu i rozmowa z dzieckiem o jego niepokojącym zachowaniu. Dobrze jest zdiagnozować trudne sytuacje, kiedy dziecko „sięga” po Internet – wspólnie poszukać alternatywy (np. działań, które sprawiają równie dużo przyjemności lub w podobny sposób pomagają odreagować negatywne emocje). Dobrą praktyką jest ustalenie harmonogramu dnia w taki sposób, by zrównoważyć czas dziecka spędzany w sieci i poza nią.
Warto ustalić z dzieckiem zasady i etapy ograniczania korzystania z Internetu (na początku stopniowe ograniczenie czasu przed monitorem).
Nagradzanie sukcesów dziecka w ograniczaniu czasu spędzanego w Internecie, jeszcze bardziej je zmotywuje do ograniczania czasu przed multimediami. Kiedy dziecko korzysta z komputera w sposób, który zagraża jego zdrowiu i/lub życiu (powoduje np. zaniedbywanie pod-stawowych potrzeb fizjologicznych, uniemożliwia funkcjonowanie w co-dziennym życiu) należy odłączyć Internet lub komputer.
Istotne jest, by wyjaśnić dziecku przyczyny tych ograniczeń i/lub odłączenia Internetu. Rozmowy o tym, co się dzieje i dlaczego, są niezwykle istotne. Dziecko będzie się czuło bezpieczniej, gdy pozna nasze intencje. W trudnych sytuacjach zalecany jest kontakt z profesjonalistą.
Zagrożenia w Internecie
Obecnie w Internecie czyha bardzo dużo zagrożeń np. cyberprzemoc, gry online, materiały przedstawiające wykorzystywanie seksualne dzieci, mowa nienawiści, nadużywanie Internetu, nierozważne publikowanie wizerunku dziecka przez dorosłych, plagiatowanie, promowanie zachowań autodestrukcyjnych w Internecie, reklama i marketing online skierowane do dzieci, szkodliwe treści, niebezpieczne ściąganie plików z sieci, a także uwodzenie dzieci w internecie i inne niebezpieczne kontakty.
Niektóre aplikacje mogą stwarzać zagrożenie dla prywatności i sprzyjać rozpowszechnianiu danych osobowych najmłodszych, a nawet danych osób z ich list kontaktów. Aplikacje często odwołują się do różnych informacji zapisanych w urządzeniu, takich jak kontakty, zdjęcia, hasła czy geolokalizacja. Zdarza się, że przy instalacji aplikacji wymagane jest podanie niektórych danych osobowych, czemu rzadko towarzyszy jasna informacja, w jakim celu dane te są zbierane oraz jakim podmiotom trzecim mogą zostać udostępnione. Dzieci i młodzież nie zawsze mają świadomość możliwych konsekwencji związanych z ujawnianiem swoich danych osobowych, dlatego trzeba je szczególnie uczulić na tę kwestię. Należy również pamiętać, że przetwarzanie danych osobowych dziecka poniżej 13 roku życia jest legalne jedynie za zgodą rodziców lub opiekunów.
Innym zagrożeniem związanym z aplikacjami są nieodpowiednie dla dzieci treści prezentujące np. wulgaryzmy, przemoc lub erotykę. Zdarza się, że aplikacje zawierają reklamy portali randkowych oraz produktów dla dorosłych.
Na rynku pojawia się coraz więcej aplikacji mobilnych dla dzieci i chociaż należy podchodzić do nich ostrożnie, to warto docenić walory edukacyjne tych programów. Sklepy z aplikacjami z reguły pozwalają sortować aplikacje według kategorii, wyróżniając chociażby te z obszaru „Edukacja”. Przykładowo, istnieje wiele dobrych aplikacji do nauki języków obcych oraz takich, które mogą pomóc w nauce różnych przedmiotów.
Pomoc ofiarom cyberprzemocy
Szerszą informację można znaleźć w załączonych pod tekstem materiałach. Pokrótce jednak ustalając sposoby pomocy w pierwszej kolejności należy porozmawiać z ofiarą, okazując jej wsparcie. Nie należy tutaj działać zbyt pochopnie. Jeśli sprawa jest trudna warto poszukać pomocy u innych osób, specjalistów. Istotne jest zachowanie dowodów cybrprzemocy w postaci kopii, zrzutu ekranu czy wydruku. Jeśli jest taka możliwość, zgłoś incydent, by zablokować treści świadczące o cyberprzemocy.
Zagadnienie bezpieczeństwa w sieci jest dużo szersze. Dla zainteresowanych osób poniżej umieszczono linki z opracowaniami dotyczącymi tego zagadnienia.
1) „Pomyśl, zanim kupisz dziecku komputer, tablet, smartfon, laptop, konsolę, grę komputerową…pomyśl o jego bezpieczeństwie.” – https://www.saferinternet.pl/pliki/publikacje/zanim_kupisz_broszura.pdf
2) „Bezpieczeństwo dzieci i młodzieży online. Kompendium dla rodziców i profesjonalistów.” – https://www.saferinternet.pl/pliki/publikacje/kompendium2019.pdf
3) „Nadmierne korzystanie z komputera i Internetu przez dzieci i młodzież”
4) „Bezpieczeństwo Dzieci Online”
5) „Jak możesz pomóc ofiarom cyberprzemocy?”
Artykuł został opracowany na podstawie materiałów zgromadzonych na stronie www.saferinternet.pl.
